HỢP TÁC - NỀN TẢNG ĐẠO ĐỨC số 18

HỢP TÁC

Có nhiều việc mà ta không thể làm một mình. Có rất nhiều việc mà ta cần thêm người hợp sức. Loài người thông minh nên biết hợp sức với nhau để tạo ra cuộc sống tiện nghi tiến bộ. Loài vật ít thông minh hơn nên sự hợp tác của chúng chỉ ở chừng mực đơn giản. Ta đánh giá giống loài thông minh dựa trên mức độ hợp tác là hoàn toàn chính xác. Càng thông minh, con người càng hướng đến việc hợp tác với nhau. Và như vậy, ngược lại, càng ít có dấu hiệu hợp tác, thì những con người đó kém thông minh.

Việc hợp tác căn bản của con người là gia đình vợ chồng con cái. Nếu làm việc một mình, người đó sẽ thiếu trước hụt sau. Có cái ăn thì thiếu cái mặc, thiếu nhà ở. Lo tìm vật liệu làm nhà thì không tìm được lương thực. Từ khi có gia đình, họ phân công nhau trong một sự hợp tác chung, và đời sống họ khá lên theo cấp số nhân. Có hai ba người cùng làm nhà thì họ có thể xây căn nhà to hơn với cột lớn hơn, mái cao hơn, mảng tường rộng hơn. Còn nếu chỉ tự xây, họ chỉ làm được cái chòi bé bé.

Xã hội tiến bộ hơn khi cộng đồng bộ tộc hợp tác đi săn, trồng trọt, xây nhà, rèn luyện, tự vệ. Họ an toàn hơn trong một cộng đồng đông hơn và hợp tác hơn.

Rồi khi sự phát triển của xã hội khiến cho dân số đông thêm, quyền lực cai trị mạnh hơn, buộc con người phải sống hợp tác trong xã hội rất lớn, thì sự tiến bộ của loài người vượt xa thời bộ tộc ít ỏi.

Ngày nay, dù trực tiếp hay gián tiếp, con người vẫn đang hợp tác để sống trong cộng đồng thế giới rộng lớn hội nhập này. Đóng một đồng thuế là ta đã chứng tỏ sự hợp tác của mình với cả đất nước rồi. Và ta chứng kiến sự tiến bộ của loài người cho đến khi con người bắt đầu tạo ra robot có trí tuệ độc lập.

Nhưng thôi, ta quay lại với sự hợp tác trực tiếp trong những công việc gần gũi với mình. Ta đã luôn luôn hợp tác gián tiếp với cả thế giới rồi, bây giờ ta nói về tinh thần hợp tác trong những việc gần gũi quanh ta, vì đó là biểu hiện của đạo đức và sự thông minh.

Càng thông minh, con người càng hướng tới sự hợp tác làm việc. Càng đạo đức, con người càng bảo vệ sự hợp tác đó trong tình yêu thương ân nghĩa với nhau.

Có một yếu tố làm cho sự hợp tác không bền vững, đó là lười biếng. Kẻ lười biếng đẩy việc cho người khác, làm mất đi sự công bằng, nên phá hoại sự hợp tác.

Có một yếu tố nữa cũng làm sự hợp tác không bền vững, đó là muốn nổi bật, muốn anh hùng cá nhân, muốn tranh công, thích kể công.

Không nhận ra ưu điểm của đồng đội, cứ săm soi rình tìm khuyết điểm của đồng đội, cũng khiến sự hợp tác tan vỡ.

Hợp tác là thông minh và đạo đức. Đạo đức làm cho sự hợp tác trở thành niềm vui hạnh phúc. Thông minh làm cho sự hợp tác có hiệu quả. Ai yêu thích sự hợp tác thì đó là người thông minh và có đạo đức.

- TS. Vương Tấn Việt -