ĐỀN ƠN - NỀN TẢNG ĐẠO ĐỨC số 38

ĐỀN ƠN

Người đàn ông ăn mặc giản dị đi tới đi lui hỏi thăm gia đình ông Bảy Tín. Hỏi mãi rồi cũng có người chỉ đến nhà người con trai. Ông Bảy Tín qua đời đã 10 năm rồi. Căn nhà đơn sơ, có hai vợ chồng người con trai, có 2 đứa con nhìn cũng xinh xắn. Ngồi cầm ly trà, người khách nói:

- Cách đây 15 năm tôi có đi ngang qua đây và quen biết cha anh. Lần này có dịp trở lại thì cha anh đã mất, tôi rất tiếc. Căn nhà đã sửa nên tôi không nhận ra. Thì ra anh nối nghiệp cha anh làm thợ mộc. Lúc đó anh còn bé quá nên tôi cũng không nhớ lắm.

Người con trai cũng vui vẻ nói chuyện trên trời dưới đất, làng trên xóm dưới một hồi rồi mời khách ở lại ăn cơm. Cả nhà quây quần, có 2 bé con đứa trai đứa gái cũng ăn chung.

Khách hỏi:

- Việc làm ăn thế nào rồi, có đủ sống không anh à?

- Lúc này ít hàng, người ta dùng đồ gỗ công nghiệp đóng sẵn nhiều nên khó cho thợ mộc truyền thống bác ạ.

- Thế anh có tính gì để phát triển không, chứ ế như vậy rồi tiền đâu nuôi cháu?

- Tôi cũng muốn làm qua gỗ công nghiệp, nhưng phải có vốn rất lớn, có xưởng rất rộng. Mình nghèo vậy ai chịu cho vay, nên không xoay sở gì được.

- Thế cha anh chết không để lại cái gì cho anh à?

- Có, nhưng mà kêu giữ giùm người ta.

Khách cầm bát cơm run run, hỏi:

- Cha anh để lại cái gì vậy.

- Cha tôi để lại cái rương khóa kín, dặn đến khi nào có người đến diễn tả đúng hình dáng thì trả cho người ta, tuyệt đối không được mở ra xem.

Khách im lặng ăn cho xong bữa cơm.

Sau bữa cơm, khách lấy lý do mệt nên nấn ná ở lại qua đêm. Đêm khuya khách mời chủ nhà nói chuyện riêng. Chủ nhà dẫn khách xuống hầm bí mật và chỉ cái rương cũ kỹ còn nguyên vẹn.

Sáng trời chưa tỏ, khách mang cái rương đi mất, mọi việc trở lại bình thường. Nhưng 3 tháng sau có những người lạ đến làm quen, cho anh chủ nhà vốn liếng, đưa luật sư đến hướng dẫn làm giấy tờ giấy phép đủ loại để mở xưởng sản xuất hàng hóa gỗ công nghiệp, và sắp xếp mối lái tiêu thụ luôn. Anh trở nên giàu có, mà vẫn không biết tại sao mình giàu.

Người khách lạ hôm nào không bao giờ quay lại, nhưng có một bức thư trao tận tay anh chủ nhà với nội dung:

"15 năm trước tôi gặp nạn chạy trốn vào nhà cha anh. Ông che giấu chữa trị cho tôi. Tôi nhờ ông cất giùm cái rương gia bảo. Tôi cũng không hy vọng là sẽ lấy lại được. Không ngờ ông giữ lời. Anh cũng rất đặc biệt, vâng lời cha mình trọn vẹn giữ chiếc rương cho tôi. Anh cũng không cần biết cái rương đựng gì, chỉ biết rằng tôi đền ơn cho cha anh và cho anh. Anh xứng đáng giàu có vì rất thật thà. Nhưng tôi chỉ khuyên anh giấu kín chuyện này không cho ai biết, kể cả vợ anh. Nếu anh nói ra, sự sản anh sẽ biến mất trong một đám cháy, và cả nhà anh cũng không ai thoát ra được. Chào anh. P/S: Lẽ ra chúng ta phải làm bạn với nhau lâu dài, nhưng anh không đủ sức làm bạn với tôi."

Anh chủ nhà đọc xong chưa hiểu chuyện gì thì các dòng chữ tự nhiên biến mất, rồi tờ giấy rã tan thành bột bay mất luôn.

Nhớ ơn và đền ơn là rất khó. Đa phần con người chỉ nhớ rất kỹ việc mình giúp người khác chứ không nhớ việc người khác giúp mình. Bản năng tự nhiên là như thế, khó trách được. Khi ta gặp người đã từng giúp ta thì phải hiểu cái tâm trạng đó, họ nhớ rất kỹ việc giúp ta. Hiểu như vậy để ta có thái độ đối xử đừng để họ buồn. Ta phải đối xử thật lòng rằng ta rất biết ơn họ, và chỉ cần vậy là họ vui.

Còn khi ta gặp người mà ta đã giúp đỡ, ta thấy họ nhạt nhạt, thì đừng ngạc nhiên. Bản năng tự nhiên của con người là như thế. Họ không nhớ rõ, giống như vô ơn, nhưng không phải cố ý vô ơn. Hãy thông cảm và đừng nhắc gì chuyện cũ. Họ nhớ thì tốt, không nhớ thì thôi.

Còn riêng ta đã chọn việc tu dưỡng đạo đức làm lẽ sống thì phải cố gắng biết ơn, nhớ ơn, và tìm cơ hội đền ơn. Ân nghĩa là việc nặng nề tâm trí, nhưng đừng quên. Có khi ân nhân của ta đã biến thành người xấu, ta rất khó gần gũi, nhưng cũng phải mang ơn và tìm cách đền ơn.

Người hay đền ơn thì được cái nhẹ lòng, không dám làm điều xấu. Nhiều đạo đức khác cũng tăng trưởng theo.

- TS.Vương Tấn Việt -